Dutch telephones of the past sixty years
In late 2003 I suddenly developed an interest for a part of Dutch cultural history: the Dutch telephones of the past sixty years. I started to collect them at flea markets and actively research them in my spare time in the National Archive, the Museum for Communication and the libraries of the Technical University of Delft. Writing this in mid-2004, my interest had waned a bit, but I'm still left with a modest collection of telephones and a lot of information.
I have decided to write this series of articles in Dutch because I don't expect too much interest from outside of Holland, and also because it's much easier on my brain to do it in my native language. Send me mail if this bothers you and we'll work something out.
Ericofoon
Okee, over naar het Nederlands. Het eerste artikel waar ik serieus aan ben begonnen is een stuk over de geschiedenis van de Ericofoon in Nederland. Het is nog lang niet af, maar een ruwe, ongepolijste versie is hier te vinden.
Ook leuk: het originele artikel uit de HEEMAF-Post van 24 december 1954, waarin het type 1955 wordt gepresenteerd. Uit de collectie van het Museum voor Communicatie, Den Haag.
En niet te vergeten het artikel uit het legendarische hackersmagazine Hack-Tic over het afluisteren van ruimten via een standaard T-65.
Er is veel meer (ik ben twee middagen in het Museum voor Communicatie geweest om informatie op te zoeken, en bovendien ook nog naar het Nationaal Archief), maar alles op zijn tijd.
Verder lezen
Een korte literatuurlijst die ik rechtstreeks overneem van een oud notitieblaadje, gebruik op eigen risico:
- Bezemer, E: De vorm van de telefoon, notities bij enkele studieopdrachten. In: PTT Jaarboek 1990 ('s-Gravenhage, 1991) p.18–43
- Boers, W: Kunst, kunstenaars en het staatsbedrijf der PTT. Doctoraalscriptie (Amsterdam, 1986).
- Boers, W: De vorm van de PTT. Van geen stijl via Nieuwe Stijl naar huisstijl: portret.
- Jaarverslag van de stichting Het PTT-Museum 1990: J 46-II (1990)
- Hillekens, C: PTT en de vormgeving van het telefoontoestel, stageverslag, RUL, Faculteit Cultuurwetenschappen, maart 1996. In te zien in het Museum voor Communicatie.
Enkele Nederlandse telefoontypes
Om deze pagina nog enige inhoud te geven volgen hier een aantal modellen uit eigen verzameling die de afgelopen eeuw in Nederland zijn gedistribueerd en gebruikt. Dit overzicht is natuurlijk verre van compleet, en er is voor de echte liefhebber veel meer te vertellen.
Heemaf Model 55
Te herkennen aan de "vleugels" aan de bovenkant en de vormscheiding tussen onder stel en bovenstuk. De vormgeving is een beetje merkwaardig (ik heb ooit horen zeggen dat ze bij Renault goed naar dit ding moeten hebben gekeken), maar heeft zo zijn eigen charme. Sjiek in elke omgeving, een oerhollandse klassieker. Uitgebreidere informatie hier.
Standard
Is te onderscheiden van de Ericsson model 51 doordat bij de Ericsson de cijfers op de draaischijf staan en bij de Standard eronder. Verder letterlijk vrij standaard. Voor de purist.
Ericsson model 51
Jammer genoeg heb ik geen tafeluitvoering van dit model. Wel dit wandtoestel, dat ik in een kringloopwinkel vond voor 10 euro en dat een bedrijfstelefoon moet zijn geweest. Het nummer 0011 lijkt me een intern nummer was ooit het nationale alarmnummer, en aan de voorkant zit een schakelaar die vroeger misschien de lijn aanzette. Het standaardmodel heeft dat uiteraard niet.
W-65
De W-65 was het Wandmodel van de 65-serie, vandaar de initiaal. Wat mij betreft het lelijkste model van de hele 65-serie.
S-65
Als laatste de S-65, het Seriemodel. Deze was bedoeld voor bedrijven en was aan te sluiten op een interne centrale. Van binnen ongelooflijk complexe bedrading. Gevonden tussen het afval, compleet met centrale, twee broertjes en 100m kabel, maar ik heb de navelstreng doorgeknipt en alleen dit toestel mee naar huis genomen. Je kan tenslotte alles wel gaan bewaren.
T-65
De T-65 was het standaard PTT-toestel van de jaren '70 en '80. Geen postkantoor, bejaardenhuis of studentenwoning is compleet zonder zo'n jongen in 'doe-maar-gewoon' regenjas-grijze uitvoering. Hij was in meerdere kleuren te krijgen, maar het archetype is toch de T-65 zoals je ze tegenwoordig voor een euro tweedehands kunt kopen: grijs, zonder ruggespraaktoets en met een dikke 06-11 alarmsticker onder de frontplaat van de kiesschijf.
Trivia: een bezoeker van deze site vertelde me dat onze nucleaire commandobunkers uitgerust waren met T65's met een aandrijfslinger en een rode en groene lamp achter de hoorn. De slinger dreef een interne dynamo aan, waardoor de telefoon gebruikt kon worden op lijnen zonder lijnspanning, zoals bij veldtelefoons gebruikelijk is. Dit model schijnt door de PTT geleverd te zijn, maar is waarschijnlijk vrij zeldzaam.
Tot dusver heb ik de volgende varianten van de 65-serie kunnen traceren:
- T65 ks: Kiesschijf
- T65 tdk: Toetsdrukkeuze
- S65: Serie (zie hieronder)
- W65: Wand
- I65: Inbouw, voor liften en dergelijke.
Ericofoon
Redelijk zeldzaam geworden in het tweedehandscircuit, maar toch had ik een keertje geluk en kon deze voor 3,50 euro meenemen uit de kringloopwinkel. De Ericofoon is natuurlijk volstrekt uniek. Een uitgebreide beschrijving van de Ericofoon in Nederland is in de maak.
